Malassezia, w dawnej nomenklaturze znane jako Pityrosporum, to drożdżaki należące do królestwa grzybów. Stanowią element składowy mikrobioty skóry na całym ciele. Szczególnie chętnie zasiedlają obszary bogate w gruczoły łojowe m.in. skórę głowy. W warunkach fizjologicznych są gatunkiem komensalnym, ale przy osłabieniu sprawności układu immunologicznego, mogą wywołać lub zaostrzyć choroby dermatologiczne. Ich cechą jest prozapalny i immunogenny charakter [2,4,13,15].

Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad wyróżniono już 18 gatunków tego grzyba. Na skórze głowy najchętniej bytują: M. globosa, M. sympodialis, M. restricta, M. slooffiae i M. furfur. Ich obecność powiązano z wieloma dermatozami, m.in.: łupieżem tłustym, łojotokowym zapaleniem skóry, atopowym zapaleniem skóry, zapaleniem mieszka włosowego, łuszczycą i łupieżem pstrym. [3,6,9]

Łupież tłusty (pityriasis oleosa) to dermatoza, w przebiegu której udział drożdżaków Malassezia jest największy, względem innych dermatoz owłosionej skóry głowy. W jego przebiegu wyróżnia się 6 gatunków lipidozależnych (M. furfur, M. globosa, M. obtusa, M. sympodialis, M. slooffiae, M. restricta) i jeden lipidoniezależny (M. pachydermatis). O roli Malassezia spp. w etiologii łupieżu świadczy fakt, że objawy nasilają się wraz ze wzrostem ilości kolonii grzyba. U pacjentów z łupieżem tłustym kolonia tego grzyba to ponad 70% wszystkich drobnoustrojów mikrobioty skóry głowy. Z najbardziej inwazyjny gatunek uznaje się M.furfur.  Jego drażniące skórę metabolity wywołują świąd, zaczerwienienie i przyspieszone tempo rogowacenia naskórka zakończone  drobnopłatkowym złuszczaniem skóry [2, 8].

Za najważniejszy w rozwoju łupieżu pstrego (pityriasis versicolor) uznawany jest Malassezia globosa. Niewielki udział w tej dermatozie przypisuje się również Malassezia furfur. W przebiegu łupieżu pstrego na powierzchni skóry chorego obserwuje się przechodzenie M. globosa z fazy drożdżopodobnej do strzępkowej. Odbarwione, owalne zmiany na skórze przypisuje się produkcji kwasów dikarboksylowych przez gatunki Malassezia spp. Choroba ta z rzadka dotyka owłosioną skórę głowy [4,8,12].     Łojotokowe zapalenie skóry (dermatitis seborrhoica) nasila się przez obecność: M.restricta, M. globosa, M. symphodialis, M. arunalokei, M. furfu, M. obtusa i M. yamatoensis [8]. Mnogość gatunków i ich rola w przebiegu schorzenia jest złożona. Zaobserwowano, że grzyby Malassezia stanowią aż 85% całkowitej mikroflory skóry głowy pacjentów z ŁZS [2,4]. Zawiązek Malassezia spp. z rozwojem łojotokowego zapalenia skóry, potwierdza pozytywna reakcja na leczenie przeciwgrzybiczne wśród pacjentów. Pewnym jest, że drożdżaki Malassezia indukują syntezę cytokin przez keratynocyty, a zmiany nasilają się wraz ze wzrostem liczby drożdżaków. Charakterystycznym objawem jest nadmierne złuszczanie naskórka, nadaktywność gruczołów łojowych i stan zapalny skóry [5].

Zapalenie mieszków włosowych (Malassezia folliculitis) jest spowodowane infekcją Malassezia spp. w aparacie włosowo-łojowym, co objawia się rumieniowymi grudkami i krostami.  Ze skóry głowy objętej tą chorobą najczęściej izoluje się M. furfur. Oprócz tego: M. globosa, M. restricta i M. sympodialis. Ich rola w przebiegu choroby nie jest do końca poznana [4,8].

W przypadku atopowego zapalenie skóry (Atopic dermatitis) drożdżaki Malassezia występują u nawet 70% chorych. Na skórze głowy bytują w postaci: M. sympoidialis, M. globosa, M.restricta, M. arunalokei, M. japonica i M. obtusa. Mają one wpływ na namnażanie swoistych przeciwciał w klasie IgE, u chorego [7].  Poza tym donosi się, że mogą one działać jako alergen drażniący u pacjentów.  Ponadto zaobserwowano nadprodukcję IL-10 i TGFβ1 przez keratynocyty w konsekwencji namnażania M.furfur [1,4,8,12,15].

Łuszczyca (psoriasis) skorelowana jest z gatunkami M. sympodialis, rzadziej M.globosa i M. furfur. Obserwowano je przede wszystkim na owłosionej skórze głowy, nawet jeśli łuszczyca obejmowała inne części ciała [14]. Uważa się, że grzyby Malassezia nasilają przebieg łuszczycy poprzez uwalnianie cytokin prozapalnych i indukcję czynników stymulujących proliferację keratynocytów. Ma to bezpośredni wpływ na przyrost łuski łuszczycowej [4,5,10,11].

Wspólnymi cechami dla wymienionych dermatoz jest nadmierne rogowacenie naskórka i stan zapalny. Inicjowanie tych reakcji w dużym stopniu przypisuje się drożdżakom Malassezia spp., ponieważ potrafią oddziaływać z wieloma składowymi naskórka m.in.: komórkami Langerhansa, melanocytami i keratynocytami [7,12].

Źródła:

1. Ashbee H.R., Evans E.G. 2002. Immunology of diseases associated with Malassezia species, Clin. Microbiol. Rev, 15: 21-57
2. Brzezińska-Wcisło L., Wcisło-Dziadecka D., Lis-Święty A., Trzmiel D. 2007. Dandruff and seborrhoeic dermatitis of the scalp, Picture and therapeutic aspects, Advances in Dermatology and Alergology, 24(2): 59-64
3. Cygan B. 2013. Postępowanie w łupieżu owłosionej skóry głowy, Lek w Polsce, 23(5): 24-27
4. Czyżewska U, Siemieniuk M, Bartoszewicz M, Tylicki A. 2018. Grzyby z rodzaju Malassezia jako oportuniści ludzi i zwierząt, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72:359-375
5. Gaitanis G., Velegraki A., Mayser P., Bassukas I.D. 2013. Skin diseases associated with Malassezia yeasts: facts and controversies, Clin. Dermatol., 31: 455-463
6. Gaitanis G., Magiatis P., Hantschke M., Bassukas I.D., Velegraki A. 2012. The Malassezia genus in skin and systemic diseases, Clin. Microbiol. Rev., 25: 106-141
7. Glatz, M., Bosshard, P.P., Hoetzenecker W., Schmid-Grendelmeier P. 2015. Rola Malassezia spp. w atopowym zapaleniu skóry, J. Clin. Med, 4: 1217-1228
8. Gliński Z., Żmuda A. 2020. Udział grzybów z rodzaju Malassezia w chorobach ludzi i zwierząt, Życie Weterynaryjne 95(7): 414-419
9. Gupta AK., Batra R., Bluhm R., Boekhout T., Dawson TL. 2004. Skin diseases associated with Malassezia species, J Am Acad Dermatol, 51(5):785-98
10. Jagielski T. Rub E., Macura A. B., Bielecki J. 2013. Charakterystyka grzybów z rodzaju Malassezia I. Aspekty mikrobiologiczne i immunologiczne, Post. Mikrobiol., 52(3): 295-305
11. Rup E., Jagielski T., Macura A., Bielecki J. 2013. Charakterystyka grzybów z rodzaju Malassezia. II. Aspekty kliniczne. Post. Mikrobiol., 52: 307-314
12. Saunte DML., Gaitanis G., Hay RJ. 2020. Malassezia-Associated Skin Diseases, the Use of Diagnostics and Treatment, Front Cell Infect Microbiol, 10:112
13. Theelen B, Cafarchia C, Gaitanis G, Bassukas ID, Boekhout T, Dawson TL Jr. 2018. Malassezia ecology, pathophysiology, and treatment. Med Mycol, 1(56): 10-25
14. Van de Kerkhof P.C., Franssen M.E. 2001. Psoriasis of the scalp: diagnosis and management, Am. J. Clin. Dermatol, 2: 159-165
15. Zawirska A., Adamski Z. 2004. Grzyby z rodzaju Malassezia. Nowe informacje, Advances in Dermatology and Alergology, 21(2): 97-103